Ефрасіння Полацкая - першая беларуская і, па некаторых дадзеных, усходнеславянская асветніца. Полацкая княгіня стала першай жанчынай на Русі, якая была кананізавана ў святыя. Яе свецкае імя - Прадслава. Нарадзілася яна ў княжацкай сям'і і была дачкой малодшага сына князя Усяслава Брачыслававіча (вядомага таксама як Усяслаў Чарадзей). Маці яе - Сафія - была дачкой Уладзіміра Манамаха. Хоць, мяркуючы па ўсім, Прадславе свяціла бліскучая свецкая будучыня, маленькая князёўна вырашыла пражыць сваё жыццё інакш, чым гэта было прынята. Па дасягненні паўналецця - а па тых часах гэта было 12 гадоў - Прадслава цвёрда вырашыла сысці ў манастыр і, нягледзячы на ​​маленні маці і пагрозы бацькі, так і зрабіла. У манастыры настаяцельніцай была яе цётка, яна і прыняла юную манашку.

Праз некаторы час з блаславення полацкага епіскапа Іллі (пасля 1116 года) манашка, цяпер ужо Ефрасіння, пасялілася ў келлі Полацкага Сафійскага сабора.

Там у храмавым скрыпторыі яна перапісвала і, магчыма, перакладала кнігі. Верагодна, каля 1124 г. Ефрасіння атрымала ад біскупа Іллі ўчастак пад Полацкам (Сяльцо) для будаўніцтва ўласнага манастыра. Тут і быў заснаваны жаночы манастыр  Св. Спаса (цяпер Полацкі Спаса-Еўфрасіннеўскі манастыр).

У ім да 1128 г. атрымала пострыг малодшая сястра Еўфрасінні Градслава (у манастве - Еўдакія), а ў 1128 годзе ў манашкі пайшла і стрыечная сястра асветніцы Звеніслава Барысаўна (Еўпраксія).

На месцы драўлянай царквы прыкладна ў 1132 годзе архітэктар Ян па просьбе Ефрасінні паставіў каменны храм. Верагодна, ён жа пабудаваў і царкву Святой Багародзіцы пры мужчынскім манастыры, які таксама заснавала Ефрасіння. Спецыяльна для гэтай царквы Ефрасіння вырашыла набыць абраз Адзігітрыі Эфескай. Для гэтага яна адправіла ў Канстанцінопаль ў 1158 годзе Міхаіла, відаць, настаяцеля манастыра. З прывезеных святынь па заказу Ефрасінні Полацкай майстар Лазар Богша зрабіў крыж, які стаў творам старабеларускага эмальнага мастацтва.

Манастыры, заснаваныя Ефрасінняй Полацкай, сталі цэнтрамі адукацыі ў Полацкім княстве. Пры іх працавалі школы (выкладалі чытанне, пісьмо, нотную грамату, магчыма, грэчаскую мову), бібліятэкі, скрыпторыі, верагодна, іканапісныя і ювелірныя майстэрні, багадзельня і інш. Тут была створана царкоўная служба Ефрасінні Полацкай, намаляваны яе абраз. Да 1187 было напісана «Жыціе Ефрасінні Полацкай».

Сама Ефрасіння стварала і, магчыма, запісвала малітвы і дыдактычныя пропаведзі. Сярод суайчыннікаў прападобная была вядомая як справядлівы суддзя, дарадчыца і міратворца.

У сталым узросце Ефрасіння адправілася ў паломніцтва ў Ерусалім (у красавіку 1167 г.). Там яна атрымала аўдыенцыю ў патрыярха Лукі. У Ерусаліме Ефрасіння, знясіленая доўгім падарожжам, захварэла і памерла.

Пахаваная вялікая беларуская асветніца была ў манастыры св. Феадосія, недалёка ад Ерусаліма. У 1187 г. святая была перапахаваная ў Фядосьевай пячоры Кіева-Пячэрскай лаўры. Толькі ў 1910 годзе мошчы прападобнай былі прывезены ў Полацк.