З'яўленне пісьменства

Культура старажытных беларускіх зямель бярэ свой пачатак ад вуснай народнай творчасці: песень, былін, легенд, прымавак, казак, загадак.

Новым этапам у старажытнарускай культуры стала з'яўленне пісьменнасці. З прыняццем хрысціянства Русь пазнаёмілася з культурнымі дасягненнямі развітых краін Еўропы і Усходу. Кніжная асвета заходніх зямель Русі ад самага пачатку мела хрысціянскую накіраванасць. Вакол царквы і манастыроў групаваліся тады адукаваныя людзі. Так было не толькі ў Полацкім раёне, але і на Кіеўшчыне, у Заходняй Еўропе, Візантыі.

Да сярэдзіны XI ст. на Русі разам з перакладнымі кнігамі з'яўляюцца і арыгінальныя творы, у тым ліку і першыя летапісы. У той час у Заходняй Еўропе гістарычныя хронікі, царкоўныя і іншыя кнігі пісаліся на незразумелай народу мове. На Русі кнігі адразу сталі пісаць на гутарковай мове. Маюцца звесткі аб тым, што летапісы складаліся ў Полацку, Тураве, Навагрудку.

Рэлігійнымі і культурна-асветніцкімі цэнтрамі на Русі былі манастыры. У іх (ці пры іх) існавалі школы, пісаліся і перапісваліся кнігі, групаваліся адукаваныя людзі. У некаторых гарадах пры саборах існавалі вялікія бібліятэкі. Летапісы паведамляюць аб такой бібліятэцы пры полацкім Сафійскім саборы. Вядома, што ўнучка полацкага князя Усяслава Ефрасіння перапісвала кнігі.

Узорамі старажытных рукапісных кніг, знойдзеных на тэрыторыі Беларусі, з'яўляюцца: вядомае Тураўскае Евангелле (XI ст.); Рэймскае Евангелле (XI ст.), названае так па месцы навалы ў муніцыпальнай бібліятэцы г. Рэймса ў Германіі; служка Валаама Худынскага (канец XII - пачатак XIII ст.); Аршанскае Евангелле (XIII ст.) і некаторыя іншыя. Асноўная частка старых рукапісных кніг загінула пры пажарах, была разрабавана ў перыяд міжусобных войнаў. Шмат помнікаў старажытнай культуры, у тым ліку кніг, было знішчана пазней езуітамі.

З прадстаўнікоў кніжнай асветы старажытнага перыяду нашай гісторыі трэба адзначыць: у Тураве - Кірылу Тураўскага, у Полацку - Францыска Скарыну, князёўну Прадславу-Ефрасінню і інш.

 Інфармацыя на рускай мове